در سال 1995 تعداد کاربران اینترنتی تنها 13 میلیون نفر در سراسر جهان را شامل می شد ، این در حالی است که این رقم در سال 2005 یعنی فقط ده سال بعد به 1 میلیلارد نفر رسید . این رشد انفجاری موجب شد تا کاربران زیادی به لزوم استفاده از اینترنت و وب پی برده و در فاصله این سالها، تعداد صفحات وب بر روی شبکه جهانی وب , به 60 میلیارد صفحه رسید. این نیاز روز افزون, شرکتهای طراح وب را بر آن داشت تا با طراحی و پیاده سازی نرم افزارهای جامع همه منظوره که منطبق بر نیاز اغلب مشتریان باشد و به صورت قالبی منعطف، بتوان بیشتر وب سایتهای اینترنتی را با آنها راه اندازی کرد. اینگونه نرم افزارها را بعدها نرم افزارهای مدیریت محتوا یا سیستم مدیریت محتوا (cms) نامیدند.
سیستم مدیریت محتوا ، ترجمه عبارت content management system یا CMS است، که به معنای سیستم نرم افزاری ای است که به کمک آن محتوا مدیریت می شود و به نرم افزارهایی گفته می شود که نظام قابل مدیریتی را در ثبت, بروزرسانی و بازیابی محتوا فراهم می آورند. این نرم افزارها الزاما وابسته به وب نیستند و برنامه های کاربردی مدیریت محتوای وب سایت های اینترنتی , صرفا یک نمونه از این گونه سیستم های مدیریت محتوا می باشد. لکن در کشور ما، بعلت گسترش این شاخه از نرم افزارهای سیستم مدیریت محتوا, عبارت cms تتنها به نرم افزارهای مدیریت وب سایت اطلاق می شود.
cms یا سیستم مدیریت محتوا چرخه زندگی صفحات وب سایت اینترنتی را از لحظه ایجاد تا زمان انقراض در بر می گیرند و به صاحبان این وب سایت ها, که لزوما آشنا با مباحث تخصصی اینترنت, وب و برنامه نویسی تحت وب نیستند، اجازه می دهند تا بتوانند سایت های خود را به نحوی حرفه ای مدیریت کنند.
مزایای استفاده از سیستم مدیریت محتوا نسبت به طراحی سایت اختصاصی
1. صرفه جویی در زمان ایجاد و به روزرسانی وب سایت ها : در حالی که طراحی و پیاده سازی یک وب سایت اینترنتی به صورت اختصاصی , ماهها به طول می انجامد، قراردادن اطلاعات سایتتان در قالب یک سیستم مدیریت محتوا (cms) از پیش طراحی شده، بیش از یکی دو هفته طول نخواهد کشید. این صرفه جویی در زمان، احتمالا محرک بسیار خوبی برای طراحی وب سایت شما با یک نرم افزار مدیریت محتوا یا cms است. یک سیستم مدیریت محتوای حرفه ای کلیه نیازهای مشتریان را پیش بینی کرده و پس از درخواست مشتری برای طراحی وب سایت، کافی است نسخه ای از یک وب سایت طراحی شده توسط نرم افزار cms ، بر روی وب قرار گیرد. با این توصیف هزینه طراحی و پیاده سازی یک وب سایت اینترنتی به شدت کاهش می یابد .
2. پشتیبانی مطمئن تر : با توجه به اینکه طراحی وب سایتهای اختصاصی، معمولا یک بار برای شما و متناسب با نیاز شما انجام می شود و برای سایرین کاربردی ندارد، لذا چنانچه تیم طراح سایت از پشتیبانی آن سر باز زد، کس دیگری نیز نخواهد توانست وب سایتی که دیگران نوشته اند را پشتیبانی کند لذا نمی توانید تجارت خود را بر این اساس پایه ریزی نمایید. این در حالی است که شرکتهای طراحی وب سایت که صاحب سیستم های مدیریت محتوا می باشند، با تعداد زیادی مشتری مواجه اند که قبلا برای ایشان از این نرم افزار استفاده نموده اند. طبیعتا این شرکتها می بایست پشتیبانی کاملی از سیستم مدیریت محتوای خود به عمل آورند تا شانس باقی ماندن در بازار پر رقابت امروز را داشته باشند.
3. انعطاف پذیری بیشتر: سیستم های مدیریت محتوا، بسیار انعطاف پذیرتر از وب سایت های خاص منظوره اند، چرا که تیم های تحلیل یک سیستم مدیریت محتوا، می بایست انواع وب سایت های قابل راه اندازی با نرم افزار را در نظر گرفته و راهکارهایی را پیشنهاد کنند که طی آن پیاده سازی یک وب سایت اینترنتی با ترکیب قابلیت های نرم افزار، قابل پیاده سازی باشد.لذا می بایست از مستندات, آموزش و سادگی بیشتری برخوردار باشند.
4. امنیت بالاتر وب سایت: با عنایت به اینکه تعداد زیادی وب سایت به کمک سیستم های مدیریت محتوا راه اندازی شده است، لذا شرکت طراح دائما در حال رفع ایراد, ارتقاء قابلیت ها و افزایش امنیت آن است . به عبارت بهتر باید گفت، چنانچه یک وب سایت اینترنتی خاص منظوره طراحی شده توسط یک شرکت طراح سایت، هک شود، قابل مقایسه با هک شدن نرم افزاری نیست که صدها، بلکه هزاران وب سایت از آن استفاده نموده و هک شدن سیستم مدیریت محتوای مورد استفاده در طراحی آن ها به معنای هک شدن تمامی آن وب سایت های اینترنتی خواهد بود، بنابراین برای تیم طراح معقول خواهد بود که زیر بار هزینه های هنگفت امنیت رفته و نرم افزار مدیریت محتوای خود را امن کنند. این در حالی است که برای یک تک سایت، احتمالا، نه برای شرکت طراح وب و نه برای مشتری ای که سایت برای وی طراحی و پیاده سازی می شود، به صرفه نخواهد بود که پذیرای هزینه بالایی برای امنیت باشند.
5. شما می دانید و می بینید چه چیزی را خریداری می نمایید: وقتی شما از یک شرکت طراح سایت می خواهید تا وب سایتی اختصاصی برای شما طراحی کنند، نمی دانید نهایتا برآیند تلاشهای انجام شده بعد از چندین ماه در آن شرکت چه خواهد شد و آیا محصول نهایی، همان چیزی است که شما در ذهن می پروراندید. این در حالی است که وقتی شما طراحی سایت خود را با یک سیستم مدیریت محتوا یا cms انجام می دهید، می دانید و می بینید چه چیزی را خریداری می کنید. بنابراین به جای تصمیم گیری انتزاعی و بدون نگرش، می توانید یکی از نرم افزارهای مدیریت محتوای موجود را انتخاب کنید.
6. وجود مستندات ، راهنما و آموزش کافی : شرکت های طراحی وب سایت های اینترنتی، برای ارائه آموزش به کاربران سیستم مدیریت محتوای خود، مستنداتی را فراهم می آورند، تا .مدیران وب سایت های اینترنتی با مراجعه به این راهنماها یا مستندات، بتوانند بدون وابستگی به تیم پشتیبانی شرکت طراح سایت، وب سایت اینترنتی خود را مدیریت نموده و محتوای وب سایت را آپدیت نمایند، اما داستان برای یک وب سایت اختصاصی، به شکل کامل متفاوت بوده و تیم برنامه نویسی، فرصت زیادی برای تولید محتوای مستنداتی که صرفا در یک وب سایت اینترنتی مورد استفاده قرار می گیرد، نخواهند گذاشت.
انواع سیستم های مدیریت محتوا به لحاظ نرم افزاری
• سیستم مدیریت محتوای صفحه محور (page base cms)
این نرم افزارهای مدیریت محتوا (cmsها) واحد اطلاعاتی وب سایت را صفحه در نظر گرفته اند . به عبارت دیگر سایت را هویتی متشکل از صفحات می دانند و لذا تمام سعی خود را صرف مدیریت صفحه می کنند و به مدیر سایت امکان ایجاد صفحاتی مجزا , دارای لینک به دیگر صفحات , و قابل ذخیره سازی روی سرور هاست به یکی از فرمت های htm , html , asp , php , jsp , ... را می دهند . نقطه کمال اینگونه سیستم های مدیریت محتوا یا CMS ها حداکثر پیاده سازی محیطی با توانایی های macromedia dreamwaver است. جستجو در این سایت ها بر اساس اطلاعات متنی موجود در صفحات است و عبارت search شده را در هر صفحه ای که یافت, لینک آن صفحه را خواهد آورد. استفاده از اینگونه نرم افزارهای مدیریت محتوا دارای ویژگی ها، مزایا و معایبی است:
• با اینگونه سیستم های مدیریت محتوا یا cms ها می توان وب سایت های مقیاس کوچک (small web) - از 10 صفحه تا 100 صفحه - و وب سایت های مقیاس متوسط (medium web) - از 100 صفحه تا 1000 صفحه - را پیاده سازی کرد . لکن راه اندازی سایت های مقیاس بزرگ (large web) - از 1000 تا 10000 صفحه - و بالاتر با چنین سیستم های مدیریت محتوایی میسر نیست. زیرا اینگونه نرم افزارهای مدیریت محتوی , اصولا از بانک اطلاعاتی استفاده نمی کنند و ایجاد صفحات بصورت دستی است.
• اینگونه سیستم های مدیریت محتوا یا cms ها، انعطاف پذیری فوق العاده ای در طراحی دلخواه ظاهر گرافیکی صفحات اصلی و صفحات داخلی وب سایت در اختیار می گذارند، به نحوی که کاربر می تواند هر کدام از صفحات داخلی خود را به نحو دلخواه طراحی کند. البته تغییر کلیات گرافیکی وب سایت از صفحات اول به صفحات داخلی, در هیچ وب سایت رسمی جایگاهی ندارد و اگر در سایتی مانند yahoo با حرکت به صفات داخلی، شمای وب سایت عوض می شود به این خاطر است که مثلا بخش آب و هوای یاهو weather.yahoo.com خود در واقع وب سایتی مجزا با کارکردی مجزا است که بصورت زیرمجموعه ای از مجموعه عظیم یاهو دیده می شود.
• کاربری که قصد دارد سایت خود را با چنین نرم افزارهای مدیریت محتوایی مدیریت کند, باید تا حدود زیادی از طراحی وب و html سر در بیاورد . به عبارت دیگر کاربری این سیستم های مدیریت محتوا, مانند کاربری microsoft front page یا macromedia dreamwaver می باشد با این تفاوت که این نرم افزار تحت وب است. امروزه که نرم افزارهای microsoft front page یا macromedia dreamwaver خود امکان اتصال با وب هاست را دارند و کسی که به کاربری آنها آشنا باشد براحتی می تواند از روی کامپیوتر خود سایت را بصورت page base مدیریت کند، نیازی به خرید نرم افزار سیستم مدیریت محتوای تحت وب به شکل صفحه محور نیست.
• سیستم مدیریت محتوای قابلیت محور (future base cms)
این گونه سیستم های مدیریت محتوا یا cmsها بر اساس قابلیت های مورد نیاز مشتریان بنیان گذاری شده اند . به عبارت دیگر اکثر وب سایتهای اطلاع رسانی و پرتال های اینترنتی متشکل از بخش های مختلفی می شوند که معمولا عبارت است از : مدیریت منو ، مدیریت گالری تصاویر یا آلبوم عکس ، مدیریت اعضا ، مدیریت لینکستان و ... .بنابراین ، در اینگونه از نرم افزارها ی مدیریت محتوا , مدیر سایت ، صفحات را مدیریت نمی کند , بلکه با استفاده از قابلیت های مذکور , محتوا را وارد در ساختار بانک اطلاعایتی می نماید و سپس خود نرم افزار مدیریت محتوا یا cms ، اطلاعات را در قالب صفحات سازماندهی خواهد کرد .
به این ترتیب مدیر وب سایت بدون آشنایی با آنچه در پس پرده مسائل فنی اتفاق می افتد اطلاعات را در فرم ها وارد کرده و سیستم با ذخیره سازی این اطلاعات در بانک اطلاعاتی , سایت را سازماندهی می کند . محاسن و معایب این گونه از نرم افزارهای مدیریت محتوا عبارتند از :
• با اینگونه سیستم های مدیریت محتوا یا cms ها می توان علاوه بر سایت های مقیاس کوچک و مقیاس متوسط , وب سایت های مقیاس بزرگ (large web) - از 1000 تا 10000 صفحه - و بالاتر را نیز به راحتی طراحی و پیاده سازی نمود . زیرا اینگونه نرم افزارهای مدیریت محتوا , اصولا از بانک اطلاعاتی استفاده می کنند و ایجاد صفحات بصورت اتوماتیک است.
• اینگونه نرم افزارهای مدیریت محتوا یا cms ها انعطاف زیادی در طراحی ظاهر گرافیکی ساختار کلی سایت ندارند و لذا همیشه شمای گرافیکی ثابتی بر همه صفحات حاکم است . گرچه طراحی داخلی صفحات می تواند بسیار قوی انجام شود.
• کاربری که قصد دارد وب سایت خود را با چنین سیستم مدیریت محتوایی مدیریت کند , لازم نیست از مسائل فنی طراحی وب و html سر در بیاورد . زیرا این کار به صورت اتوماتیک و پشت صحنه برای وی انجام می شود.
• اصولا کاربری و کار با این نرم افزارهای مدیریت محتوای قابلیت محور آسان تر ، دلپزیر تر و کاربر پسندتر می باشد ، زیرا برای ایجاد یک خبر ، به راحتی وارد بخش مدیریت اخبار شده و خبر مورد نظرتان را ایجاد می کنید و کاربران می دانند که برای ایجاد هر تغییری به چه بخشی مراجعه نمایند .
پارامترهای انتخاب یک سیستم مدیریت محتوای مناسب
سیستم مدیریت محتوای قوی سامانه ای است که به این پرسش ها , پاسخی مناسب دهد :
• سیستم مدیریت محتوا یا CMS دارای چه میزان تنوع قابلیت و امکانات است ؟
• آیا این سیستم مدیریت محتوا یا CMS جزء cms های رایگان یا منبع بازی است که فارسی شده است ؟
• مصادیق پشتیبانی از سیستم مدیریت محتوا یا CMS چیست ؟این پشتیبانی تا چه زمانی ادامه دارد؟
• آیا کارشناسان فنی برای پشتیبانی دائما در دسترس هستند ؟روش پشتیبانی چگونه است ؟
• کار کردن با نرم افزار مدیریت محتوا یا CMS برای یک آدم مبتدی غیر حرفه ای تا چه حد آسان است ؟
• چه امکاناتی برای سریعتر و قوی تر کار کردن یک کاربر حرفه ای تدارک دیده است ؟
• آیا امکان افزودن قابلیت های اختصاصی برای کاربر که در سامانه مدیریت محتوا نیست وجود دارد ؟
• سرعت لود صفحات اولیه و صفحات داخلی آن چقدر است ؟
• جستجوی آن چه مطالبی را جستجو می کند؟ این جستجو تا چه حد سریع و قوی است ؟
• هنگام طراحی گرافیکی ساختار کلی سایت تا چه حد دست گرافیست باز است ؟
• پس از راه اندازی تا چه حد به مدیر سایت امکان ایجاد تغییر در شمای گرافیکی را می دهد ؟
• ادیتور متن آن , به عنوان موتور ورود اطلاعات در سایت , چه امکاناتی دارد ؟
• آموزش مدیریت آن چگونه است ؟ آیا جلسات آموزشی , cd آموزشی دارد ؟
• آیا راهنما ,help, دارد ؟ این help تا چه حد جامع است ؟
• آیا امکان تعامل دو سویه با کاربر را ایجاد می کند؟
• آیا سیستم مدیریت محتوا یا CMS می تواند به زبان های مختلف asp , php , jsp و ... خروجی بگیرد؟
• سیستم مدیریت محتوا یا CMS چه تمهیدی برای ارتقاء رتبه در موتور های جستجواندیشیده ؟
• آیا می تواند خودبخود , محتوای خود را از طریق اینترنت و با استفاده از سایت های دیگر بروز کند ؟
• تبلیغات سایت را چگونه مدیریت می کند ؟
• آیا امکان ایجاد سایت به زبان های مختلف فارسی , روسی , انگلیسی , عربی و ... را دارد ؟
• آیا مرورگرهای اینترنتی مختلف مردم دنیا اعم از mozila , ie , safari , firefox را پشتیبانی می کند ؟
• چه تمهیدی در مورد امنیت سایت اندیشیده است ؟
• آیا نرم افزار مدیریت محتوا زنده است ؟ هر چند وقت یکبار قابلیت های آن ارتقاء پیدا می کنند؟
• آیا محدودیت خاصی در میزان فضا و حجم اطلاعات دارد؟یا می توان سایت را بی نهایت گسترش داد؟
• آیا امکان مدیریت توزیع شده را فراهم می سازد ؟ یعنی آیا تنها یک نفر همه کاره سایت است ؟
• نمونه کارهای انجام شده با آن چه سایت هایی است ؟
